معادلاتی جدید برای برآورد عامل مدیریت پوشش گیاهی در اراضی جنگلی تحت تأثیر آتش سوزی در شمال غرب استان گیلان

سابقه و هدف: تخمین صحیح عامل مدیریت پوشش گیاهی (c) برای پیش بینی قابل اطمینان هدررفت خاک ضروری است. به دلیل تغییرپذیری مکانی که در میزان فرسایش و ویژگی های پوشش گیاهی در مقیاس های وسیع وجود دارد، امکان استفاده از جداول و معادلات رگرسیونی موجود در تخمین عامل مدیریت پوشش گیاهی برای مناطق دیگر محدود می باشد. تاکنون مطالعه ای برای برآورد عامل مدیریت پوشش گیاهی در جنگل های شمال کشور انجام نشده است. هدف اصلی از انجام این پژوهش استخراج معادلات (مدل های) رگرسیونی جدید برای تخمین عامل مدیریت پوشش گیاهی با استفاده از روش های سنجش از دور و مطالعات میدانی در بخش هایی از اراضی جنگلی استان گیلان بود. مواد و روش ها: در قطعاتی در داخل محدوده 15 ناحیه آسیب دیده در اثر آتش سوزی و 15 منطقه نسوخته مجاور آنها، در پنج زیر واحد اراضی مختلف، برخی ویژگی های پوشش گیاهی، ویژگی های خاک و میزان فرسایش اندازه گیری شدند. با استفاده از معادله جهانی تلفات خاک اصلاح شده مقدار فرسایش نیز در هر 30 قطعه تخمین زده شد. با استفاده از مقادیر فرسایش مشاهداتی و بقیه عامل های معادله جهانی تلفات خاک اصلاح شده مقدار واقعی عامل مدیریت پوشش گیاهی برای تمامی قطعات محاسبه گردید. برای بررسی تفاوت ویژگی های اندازه گیری شده بین زیر واحدهای اراضی و نقاط آتش سوزی و شاهد از طرح آزمایشی کرت های خرد شده (جفت) در مکان استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین مقدار واقعی عامل مدیریت پوشش گیاهی به ترتیب در مکان های نسوخته و سوخته در پنج زیر واحد اراضی بسته به میزان تراکم پوشش گیاهی و تخریب اراضی جنگلی در اثر شدت سوختن و میزان فعالیت های انسان و دام بین 0.05 تا 0.14 و 0.13 تا 0.24 متغبر بود. به طور کلی مقادیر تخمین عامل مدیریت پوشش گیاهی در تمام قطعات بیش از عامل مدیریت پوشش گیاهی واقعی بود. همچنین نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تخریب پوشش گیاهی در اثر آتش سوزی به طور معنی داری عامل مدیریت پوشش گیاهی (تخمینی و واقعی)، عامل فرسایش پذیری خاک و فرسایش های مشاهداتی و تخمینی را تغییر داد. برای دستیابی به معادلاتی جدید همبستگی بین عامل مدیریت پوشش گیاهی واقعی و ویژگی های مختلف پوشش گیاهی و رطوبتی خاک بررسی شد. ابتدا رابطه بین عامل مدیریت پوشش گیاهی واقعی و شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی به شکل یک مدل خطی جدید برای منطقه استخراج شد. سپس نتایج رگرسیون چند متغیره با روش گام به گام نشان داد که در بین ویژگی های مختلف پوشش گیاهی و رطوبتی خاک ضخامت لاشبرگ، تاج پوشش آسمانه، قطر برابر سینه درختان، رطوبت اشباع و رطوبت نقطه پژمردگی دایم بهترین متغیرها برای تخمین عامل مدیریت پوشش گیاهی در منطقه بودند. نتیجه گیری: ارزیابی فرسایش خاک در منطقه جنگلی مورد مطالعه با استفاده از مدل های موجود در تخمین عامل مدیریت پوشش گیاهی از دقت کافی برخوردار نبود و باعث اشتباه در تخمین فرسایش و هدررفت خاک شد. از معادلات استخراج شده در این پژوهش می توان برای تخمین صحیح عامل مدیریت پوشش گیاهی در سایر اراضی دارای ویژگی های پوشش گیاهی مشابه با منطقه مورد بررسی استفاده کرد.